دکتر حسین اکبری اقدم

فلوشیپ فوق تخصص ارتوپد زانو

نرمی استخوان چیست؟

نرمی استخوان

نرم استخوان یا راشیتیسم نوعی اختلال اسکلتی است که به دلیل کمبود ویتامین D، کلسیم یا فسفات ایجاد می‌شود. تأمین کافی این مواد مغذی برای رشد استخوان‌های قوی و سالم مهم است. افراد مبتلا به نرمی استخوان معمولاً دارای استخوان‌های ضعیف و نرم، کوتاه‌قدی و کمبود رشد و در موارد شدید دچار تغییر شکل اسکلت بدن هستند.

اصولاً ویتامین D به بدن کمک می‌کند تا بتواند کلسیم و فسفات بیشتری را از روده جذب کند. شما می‌توانید ویتامین D را از محصولات غذایی مختلف از جمله شیر، تخم‌مرغ و ماهی دریافت کنید. بدن شما همچنین در معرض نور خورشید می‌تواند این ویتامین را تولید کند.

کمبود ویتامین D باعث می‌شود که حفظ سطح کافی کلسیم و فسفات در بدن شما دشوار شود. وقتی این اتفاق می‌افتد، بدن شما برای جبران هورمون‌هایی تولید می‌کند که باعث ترشح کلسیم و فسفات از استخوان‌ها به خون می‌شوند. در نتیجه، وقتی استخوان‌های شما با کمبود این مواد معدنی ضروری مواجه شوند، ضعیف و نرم می‌شوند.

علائم و نشانه های نرمی استخوان

علائم و نشانه‌های این بیماری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

    • تأخیر در رشد طبیعی
    • کوتاهی قد
    • تأخیر در مهارت‌های حرکتی
    • احساس درد در ستون فقرات، لگن، بازوها و پاها
    • ضعف عضلانی و گرفتگی عضلات
    • شکستگی بی‌دلیل استخوان
    • تغییر شکل دندان‌ها
    • تأخیر در تشکیل دندان‌ها
    • ایجاد سوراخ روی مینای دندان
    • آبسه
    • نقص در ساختار دندان
    • تغییر شکل اسکلت بدن
    • داشتن یک استخوان سینه برجسته
    • ایجاد انحنا در ستون فقرات
    • تغییر شکل لگن
    • ایجاد انحنا در فرم پاها و تغییر شکل آن‎‌ها به‌صورت خمیده
    • افزایش ضخامت مچ دست یا پا
    • تغییر شکل ظاهر جمجمه

علائم نرمی استخوان در زنان و مردان

علامت اصلی نرمی استخوان در بزرگسالان درد و خشکی استخوان است که اغلب با التهاب مفصل اشتباه گرفته می شود. بطور کلی علائم استئومالاسی غیر اختصاصی ( متفاوت در هر فرد) هستنند، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

  • ضعف و از دست رفتن عضلات 
  • درد عضلات و  درد مفاصل
  • اسپاسم عضلانی (گرفتگی عضلانی)
  • راه رفتن تغییر یافته یا “waddling gait
  • ناهنجاری‌های ستون فقرات، اندام یا لگن (استئومالاسی طولانی مدت)
  • دردهای استخوانی (ستون فقرات تحتانی، لگن یا اندام تحتانی): با فعالیت و افزایش وزن تشدید می‌شود
  • زمین خوردن 
  • تشنج هیپوکلسمی یا تتانی

1.آیا نرمی استخوان خطرناک است؟

نرمی استخوان یک وضعیت جدی است و می‌تواند خطرناک باشد. استخوان‌های قوی و سالم اهمیت بالایی در حفظ ساختار بدن و انجام وظایف روزمره دارند. نرمی استخوان به معنای کاهش چگالی استخوان و کمبود استحکام آنها است که می‌تواند به شکستگی‌های آسیب‌زا و آسیب به سیستم عضلانی و اسکلتی منجر شود.

شکستگی استخوان‌ها، به ویژه در مناطق حساس مانند لگن، ناحیه قرقره، آرنج و مچ، می‌تواند عوارض جدی را به همراه داشته باشد و نیاز به درمان های بیمارستانی و جراحی داشته باشد. علاوه بر این، نرمی استخوان می‌تواند منجر به کاهش کیفیت زندگی، محدودیت در حرکت و فعالیت‌های روزمره، درد مزمن و عدم استقلال در انجام فعالیت‌های روزانه شود.

بنابراین، در صورت تجربه علائم نرمی استخوان یا وجود عوامل خطر مانند سن بالا، تاریخچه شکستگی استخوان، بیماری‌های مزمن، کاهش قد و افزایش خطر شکستگی، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید تا تشخیص دقیق بگیرید و درمان مناسب را برای شما تعیین کند.

ازآنجایی‌که نرمی استخوان در بزرگسالان یک بیماری خاموش شناخته می‌شود، ازاین‌رو بهتر است افراد زیر به پزشک مراجعه کنند تا درمان آن‌ها سریع‌تر شروع شود:

  • مردان و زنان بالای 45 سال؛
  • زنانی که قبل از 45 سالگی تخمدان خود را برداشته‌اند.
  • افرادی که بسیار لاغرند.
  • کسانی که به سیگار یا الکل اعتیاد دارند.
  • زنان و مردانی که داروهای خاصی مصرف می‌کنند.
  • زنان و مردان کم‌تحرک و چاق؛
  • افراد مبتلابه پرکاری تیروئید؛
  • مردان و زنانی که با کمبود ویتامین D مواجه‌اند.
  • افراد مبتلابه تالاسمی؛
  • افرادی که دارای عادات بد غذایی هستند.

2.از کجا بفهمیم نرمی استخوان داریم

کسانی که با علائم خاصی به متخصصین مراجعه می کنند، در ابتدا علائم و نشانه های بیماری در آن ها مورد بررسی قرار می گیرد، سپس سوابق پزشکی وی مورد ارزیابی خواهد بود.

در نهایت با انجام آزمایش خون می توانند میزان بسیاری از ویتامین ها و مواد معدنی در بدن اندازه گیری کنند. مثل ویتامین دی، فسفات و کلسیم.

در مواردی برای ارزیابی وضعیت کبد و کلیه از روش عکسبرداری استفاده می شود.

3.روش های پیشگیری از بروز نرمی استخوان

از مهم ترین راهکار هایی که در جهت پیشگیری از بروز نرمی استخوان از سوی بهترین متخصصین ارائه می شود می توان موارد زیر را نام برد:

  • برخورداری از برنامه غذایی سالم و تغذیه مقوی در جهت افزایش استحکام استخوان ها
  • استفاده از انواع لبنیات تازه از جمله شیر گاو تازه زیرا که سرشار از کلسیم هستند و می توانند به تقویت استخوان ها کمک کنند
  • استفاده از ماهی های چرب مانند ساردین، سالمون و خال خالی؛ این دسته از مواد غذایی غنی از ویتامین دی هستند. به همین دلیل استخوانها ویتامین دی لازم را از این مواد غذایی دریافت خواهند کرد.

فاکتورهای خطر شایع نرمی استخوان

فاکتورهایی که می‌توانند خطر ابتلا به نرمی استخوان در نوزادان و کودکان را افزایش دهند، عبارت‌اند از:

  • داشتن پوست تیره. تیرگی پوست در اثر وجود مقدار بیشتری از رنگ‌دانه ملانین است که این مسئله معمولاً توانایی پوست در تولید ویتامین D از نور خورشید را کاهش می‌دهد.
  • کمبود ویتامین D مادر در دوران بارداری. این مسئله می‌تواند باعث شود که نوزاد با علائم نرمی استخوان متولد شود یا در عرض چند ماه پس از تولد به آن مبتلا شود.
  • موقعیت جغرافیایی زندگی. کودکانی که در مکان‌های جغرافیایی با آفتاب کمتر زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض خطر نرمی استخوان هستند.
  • تولد زودرس. نوزادانی که قبل از موعد مقرر به دنیا می‌آیند، معمولاً سطح ویتامین D کمتری دارند زیرا زمان کمتری برای دریافت ویتامین از مادرانشان دارند.
  • داروها. به نظر می‌رسد انواع خاصی از داروهای ضدتشنج و داروهای ضدویروس که برای درمان عفونت‌های اچ‌آی‌وی استفاده می‌شوند، توانایی بدن در جذب و استفاده از ویتامین D را مختل می‌کنند.
  • شیردهی. شیر مادر ویتامین D کافی برای پیشگیری از نرمی استخوان را ندارد. به‌همین‌دلیل، نوزادانی که به طور انحصاری از شیر مادر تغذیه می‌کنند باید قطره ویتامین D نیز دریافت کنند.

برای درمان نرمی استخوان پی بخوریم

داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل برای همه توصیه می‌شود؛ اما پایبندی به این رژیم می‌تواند در جهت بروز بسیاری از بیماری‌ها نظیر بیماری‌های قلبی، دیابت، بسیاری از انواع سرطان و پوکی استخوان مؤثر باشد. کلسیم مهم‌ترین عنصر برای حفظ سلامت استخوان‌ها است. جالب است بدانیم که هر انسان بالغ باید روزانه 700 گرم کلسیم دریافت کند. ازجمله منابع غذایی دارای کلسیم می‌توان موارد زیر را نام برد:

  • گیاهان سبز برگ خوراکی؛
  • میوه خشک‌شده؛
  • شیر سویا و فرآورده‌های تهیه‌شده از سویا؛
  • محصولات لبنی مانند شیر، پنیر و ماست؛

در کنار مصرف کلسیم، ویتامینD  نیز بسیار برای سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها مهم است؛ چراکه این ویتامین به بدن کمک می‌کند تا کلسیم غذا را بهتر جذب کند. تمام بزرگسالان باید در روز 10 میکروگرم ویتامین D مصرف کنند. ازجمله بهترین منابع غذایی ویتامین D می‌توان به ماهی‌های روغنی، گوشت قرمز، جگر، زرده تخم‌مرغ، غلات و غیره اشاره کرد.

روش های درمانی نرمی استخوان

  • استفاده از انواع مکمل های غذایی تجویز شده از سوی متخصصین؛ مکمل هایی که تجویز می شود ویتامین دی و کلسیم هستند.

البته باید توجه داشته باشید که برای هر بیمار دوز تجویز شده به دقت مورد بررسی قرار می گیرد، و بر اساس وضعیت جسمانی فرد دستور های پزشکی صادر می شود. بنابراین شما نمی توانید روند درمانی خودسرانه ای را دنبال کنید.

  • استفاده از بریس برای جهت دهی پاها و استخوان ها در روند رشدی و پیشگیری از بروز ناهنجاری های استخوانی

بیشتر چه افرادی استخوانشان نرم می شود؟

یکسری از عوامل در نرمی استخوان نقش دارند که عبارتند از:
🔶️ژن: ابتلای برخی افراد به نرمی استخوان جنبه ارثی دارد که به این موارد راشتیسم ارثی می گویند.

🔶️سن: سن افراد در بروز نرمی استخوان نقش دارد. مثلا برای کودکان باید گفت که این اختلال در رده سنی 6 تا 36 ماه به علت نیاز بیشتر بدن به فسفات و کلسیم بیشتر اتفاق می افتد‌.

🔶️محدوده جغرافیایی: محل زندگی افراد هم در بروز نرمی استخوان نقش دارد. مثلا در شمال کشور که نور خورشید به علت بارندگی های پی در پی به اندازه کافی وجود ندارد احتمال ابتلا به راشتیسم بالاست.

🔶️رژیم غذایی: نوع تعذیه هم در بروز نرمی استخوان نقش دارد. در رژیم گیاهخواری اگر مصرف لبنیات ،تخم مرغ و ماهی کم باشد ریسک ابتلا به نرمی استخوان افزایش می‌یابد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر کودک شما علائم نرمی استخوان را دارد بلافاصله با متخصص ارتوپد تماس بگیرید. درصورتی‌که این اختلال در دوره رشد کودک درمان نشود، ممکن است در بزرگسالی منجر به کوتاه‌قدی شدید شود. باید بدانید که در صورت عدم درمان نرمی استخوان، تغییر شکل‌ها می‌توانند دائمی شوند. 

 بنابراین در پاسخ به سؤال آیا نرمی استخوان خطرناک است؟ می‌توان گفت خیر، اگر درمان به‌موقع انجام شود