دکتر حسین اکبری اقدم

فلوشیپ فوق تخصص ارتوپد زانو

وقتی زانو آب می آورد

مگر زانو هم آب دارد که باید نگران آب آوردن زانو باشیم؟ بله، مفصل زانو مانند دیگر مفصل‌های بدن دارای کیسه‌هایی از مایع مفصلی هستند که متخصصان ارتوپد اصطلاحا به آنها کپسول می‌گویند. این مایع وظیفه لزج و سُر کردن سطح غضروف‌های مفصلی را برعهده دارد. بواسطه وجود آنهاست که استخوان‌ها می‌توانند به راحتی حرکت کنند. در حالت عادی سطح آنها کم است. اما هرگونه ضربه، عفونت و یا بیماری‌های مفاصل مانند استئوآرتریت می‌توانند میزان آنها را زیاد کنند و منجر به تورم و التهاب زانو شوند. 

آب روی زانو زمانی ایجاد می شود که مایع در اطراف و داخل مفصل زانو جمع می شود و باعث درد و تورم می شود. همچنین به عنوان افیوژن زانو یا مایع روی زانو شناخته می شود، می تواند هر زمان که به دلیل آسیب یا بیماری زمینه ای مانند آرتریت به مفصل آسیب وارد شود، رخ دهد.این مقاله به بررسی علل و درمان های رایج آب روی زانو و زمانی که باید مراقبت های پزشکی داشته باشید می پردازد.

آب آوردن زانو از چیست؟

آب آوردن زانو به وضعیتی اطلاق می‌شود که مفصل زانو بیش از حد ورم می‌کند. این وضعیت در واقع نشانگر وجود مایع بیش از حد در مفصل زانو است. مایع مفصلی عمدتا توسط غشا سینوویال، که یک لایه رقیق از بافت مخاطی است، تولید می‌شود. اما در شرایطی مانند آسیب، التهاب یا بیماری‌های مفصلی، تولید مایع مفصلی افزایش می‌یابد و می‌تواند منجر به آب آوردن زانو شود.به طور معمول، افیوژن مفصل زانو با درد، تورم، سفتی و محدودیت حرکت همراه است. علل شایع آب آوردن زانو شامل آرتریت روماتوئید، آرتریت مفصلی، آسیب مفصلی، التهاب مفصلی، عفونت مفصلی و ترمیم بافت پس از جراحی می‌شوند.

به طور ساده مفصل زانو، از اتصال سه استخوان ران، درشت نی و نازک نی، سه رباط بزرگ و مینیسک تشکیل شده است.مجموعه این مفصل درون یک کیسه بنام کپسول مفصلی قرار دارد که داخل آن مایع مفصلی است. زمانی که به هر علتی بدن آسیب می‌بیند، سیستم دفاعی بدن در پاسخ به آن مایع بیشتری تولید می‌کند، به این ترتیب سطح مایع در مفصل بیشتر می‌شود و شما احساس تورم و درد خواهید داشت. درست همینجاست که می‌گویید؛ احتمالا زانویم آب آورده است. گمان نکنید این مایعات آب خالی هستند؛ بدن بیش از آنکه فکرش را کنید حسابگر است. این مایعات دارای گلبول‌های سفید، گلبول های قرمز خون و مواد شیمیایی آزاد شده و روان کننده‌های طبیعی هستند.

علت آب آوردن زانو چیست؟

علت ورم زانو می‌تواند در موارد زیر خلاصه شود:

  • استفاده بیش از حد از مفصل زانو
  • پارگی منیسک. مینیسک دو نوار C شکل از جنس غضروف است. آنها در بین استخوان‌های مفصل زانو قرار گرفته‌اند و اصطکاک بین استخوان‌‌ها را کاهش می‌‌دهند. فعالیت‌های ورزشی شدید و ضرباتی که در تصادف ایجاد می‌شوند، پارگی منیسک و آب آوردن زانو را در پی دارند.
  • شکستگی استخوان
  • عفونت‌های باکتریایی
  • بورسیت قبل از زایمان. در بورسیت (Bursitis)، بورس‌های زانو دردناک و ملتهب می‌شوند. بورس‌ها، کیسه‌های پر از مایعی هستند که حرکت مفاصل بدن را راحت‌تر می‌کنند. آنها بین ماهیچه‌ها، استخوان‌ها و تاندون‌های مجاور مفاصل قرار دارند.
  • آرتریت روماتوئید (RA)، نوعی بیماری خود ایمنی است. یعنی سیستم ایمنی به ارگان‌های داخلی بدن حمله می‌کند. این بیماری منجر به التهاب مزمن مفاصل خواهد شد.
  • آرتروز (osteoarthritis، اُستئوآرتریت). این بیماری باعث ساییدگی مفاصل می‌شود و غضروف را تخریب می‌کند.
  • نقرس (Gout) از جمله بیماری‌های روماتیسمی است که افزایش اسید اوریک در بدن باعث ایجاد آن می‌شود.
  • کیست زانو یا تومور (کیست بیکر Baker’s cyst)، یک توده در پشت زانو است که حالتی سفت و کشسانی دارد.

علائم آب آوردن زانو

از شایع‌ترین علائم آب آوردن زانو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • ورم بیش از حد زانو(اگر در این شرایط ورم زانو با تب، درد شبانه و عرق همراه باشد، احتمال تومور وجود دارد)
  • درد خفیف تا شدید که با حرکت زانو بیشتر می‌شود.
  • سفت و غیرقابل انعطاف شدن زانو، محدودیت در حرکت زانو
  • تغییر در شکل ظاهری، مفصل زانو بزرگتر، گردتر یا متورم‌تر می‌شود.
  • علائمی مانند گرمی، قرمزی، خارش یا حساسیت در منطقه زانو
  • تب و لرز که می‌تواند نشانه عفونت نیز باشد. بیماری لایم (Lyme disease) بیماری است که به دلیل عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود و می‌تواند باعث آب آوردن زانو شود

تشخیص افیوژن مفصل زانو

برای تشخیص افیوژن مفصل زانو، پزشک از روش‌ها و آزمون‌های مختلفی استفاده می‌کند که عبارتند از:

  • بررسی سوابق پزشکی و معاینه بدنی
  • آزمایش خون جهت بررسی وجود علائم التهابی و عفونتی
  • نمونه‌برداری از مایع مفصلی
  • عکس رادیولوژی و سونوگرافی مفصل زانو
  • ام‌آر‌آی
  • آنژیوگرافی

برای درمان آب آوردن زانو چه باید کرد؟

درمان افیوژن مفصل زانو به علت عفونت، شدت آن و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد. روش‌های درمان افوژن مفصل زانو عبارتند از:

  • استراحت
  • استفاده از کمپرس یخ
  • قرار دادن زانوها بالاتر از سطح بدن
  • در صورت تشخیص عفونت باکتریایی، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ برای کشتن باکتری‌ها و درمان عفونت ضروری است.
  • در صورت تورم و درد شدید، پزشک آرام‌بخش‌ یا داروهای ضد‌التهاب‌ برای کاهش التهاب و درد تجویز می‌کند.
  • تخلیه مایع مفصلی جهت کاهش تورم و فشار
  • فیزیوتراپی و انجام تمرینات تقویتی و انعطاف‌پذیری برای قوی‌تر کردن عضلات زانو
  • عمل جراحی

آیا آب آوردن زانو خطرناک است

آب آوردن زانو به طور معمول خطرناک نیست و معمولا به مشکلات جدی تبدیل نمی‌شود. اما علت آب آوردگی زانو می‌تواند خطرناک باشد و نیاز به تشخیص و درمان داشته باشد. برای مثال، افیوژن ناشی از آرتروز ممکن است به تداوم مشکلات زانو، آسیب به بافت‌های زانو و نارسایی عملکرد زانو منجر شود.

درمان آب آوردن زانو با ورزش

تمرینات مفصل زانو نمی تواند علت اصلی تورم و درد را درمان کند. با این حال، تمرینات تقویتی و دامنه حرکتی ملایم می تواند به بهبود توانایی های عملکردی زانو کمک کند. ,ولی باید فراموش نکنیم که نباید با ورزش زیاد زانو را تحریک نکنیم و به مفصل متورم زانو زمان دهید که بافت آسیب دیده خود را ترمیم کند و ریکاوری شود. اگر تورم و التهاب شما ادامه پیدا کرد، یا هر نوع علائم دیگری مثل قرمزی و درد شدید وجود داشت به پزشک مراجعه کنید

جراحی در آب آوردن زانو

پزشک جراح ارتوپد برای جراحی آب زانو از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

  • تعویض مفصل زانو  گاهی اوقات آسیب آنقدر شدید است که باعث تخریب مفصل زانو می‌شود. در این شرایط پزشک متخصص جراحی و تعویض مفصل زانو را پیشنهاد خواهد کرد.
  • جراحی آرتروسکوپی  این شیوه درمان کم تهاجمی است. جراح برش‌های کوچکی در ناحیه زانو ایجاد می‌کند و سپس دستگاهی بنام آرتروسکوپ را وارد زانو خواهد کرد. این دستگاه مجهز به دوربین است و می‌تواند تصاویر واضحی از وضعیت زانو را در اختیار پزشک قرار دهد. در صورتیکه نیاز به جراحی باشد، پزشک متخصص با استفاده از برش‌های کوچک، ابزارهای پزشکی را برای ترمیم مفصل وارد زانو می‌کند.

عوارض آب آوردن زانو

عدم درمان مناسب افیوژن مفصل زانو ممکن است عوارض جانبی جدی و خطرناکی ایجاد کند. برخی عوارض آب آوردن زانو عبارتند از:

  • ضعف و آسیب عضلانی (آتروفی عضلانی)
  • تشکیل کیست بیکر
  • تشدید ورم و ناراحتی
  • سخت حرکت دادن مفصل زانو
  • آسیب مفصلی یا عفونت
  • محدودیت حرکت

کشیدن آب زانو چه عوارضی دارد؟

بعد از آسپیره کردن زانو، پزشک آمپول کورتیکواستروئید به مفصل تزریق می‌کند که داروی ضدالتهابی است که باعث کاهش درد، ورم و سفتی عضلانی می‌شود. این دارو، روند بازگشتن مایع به مفصل را کندتر می‌کند. هرچند این روش درمانی مفید است اما در برخی موارد ممکن است باعث بروز عوارضی مانند آسیب‌دیدگی رگ‌های خونی، عصب‌ها و تاندون‌ها شود. احتمال کبودی، خونریزی، عفونت و حساسیت پوست در ناحیه تزریق سرنگ از دیگر عوارض کشیدن آب زانو هستند.

آب آوردن زانو بیشتر در چه افرادی اتفاق می افتد؟

افراد با داشتن شرایط زیر به نسبت سایرین بیشتر در معرض چنین مشکلی قرار می گیریند ویژگی های این افراد به شرح زیر می باشد:

  • افرادی که به اضافه وزن زیاد دچار هستند.
  • افرادی که شغل آن ها به گونه ای است که کارهای سنگین انجام می دهند مثل باغبان ها، ورزشکاران و …
  • افرادی که ورزش های حرفه ای انجام می دهند مثل فوتبال، بسکتبال و …
  • افرادی که به بیماری هایی نظیر نقرس، آرتروز و … مبتلا هستند.
  • سن هم در بروز چنین اتفاقی می تواند نقش داشته باشد به عنوان مثال در افراد سن بالا این عارضه بسیار شایع می باشد

آیا راهی برای پیشگیری از آب آوردن زانو وجود دارد؟

با رعایت موارد زیر، تا حد بسیاری می توان از آب آوردن زانو پیشگیری کرد:

  • کم کردن وزن، به منظور کم شدن فشار وارده به زانو و اندام های تحتانی
  • انجام تمرینات کششی قبل از ورزش
  • قوی کردن عضلات و ماهیچه ها
  • استفاده از زانوبندهای الاستیک
  • دوری از انجام فعالیت های شدید بدنی با بالا رفتن سن
  • عدم وارد کردن فشار به بدن برای برداشتن اشیا

درمان سنتی آب آوردن زانو

از روش‌های درمان سنتی آب آوردن زانو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • درمان با گیاهان دارویی مانند آلوئه‌ورا، زنجبیل، کرچک و آویشن، عصاره درخت چای
  • ماساژ ملایم زانو با استفاده از روغن‌های گیاهی یا کرم‌های طبیعی
  • کمپرس گرم
  • مواد غذایی با خواص ضد‌التهابی و غنی از آنتی‌اکسیدان
  • روغن‌های گیاهی مانند روغن زیتون و آجیل‌ها

درمان آب آوردن زانو با زنجبیل

زنجبیل دارای خواص ضد‌التهابی طبیعی است که می‌تواند به کاهش درد و التهاب زانو کمک کند. مصرف زنجبیل به صورت خام، تازه یا پودر شده می‌تواند در کاهش التهاب زانو موثر باشد. می‌توانید آن را به مواد غذایی اضافه کنید یا آن را با عسل مخلوط و میل کنید. ماساژ با روغن زنجبیل نیز باعث تسکین آب آوردگی زانو می‌شود. چند قاشق غذاخوری روغن زنجبیل را با چند قاشق غذاخوری روغن نارگیل یا روغن زیتون مخلوط کنید و با استفاده از حرکات ملایم، زانو را ماساژ دهید. این ماساژ می‌تواند به بهبود جریان خون و کاهش درد و التهاب کمک کند.

داروی گیاهی برای درمان آب آوردن زانو

در صندوقچۀ اسرار هر مادربزرگی را بازکنید؛ تعدادی نسخه با چای نبات و نعنا پیدا می‌کنید. زمانی که دل‌درد دارید، زمانی که نفخ‌کرده‌اید، زمانی که درد معده دارید و… می‌توانید از درمان‌های گیاهی مادربزرگ‌ها استفاده کنید.

بر ای درمان زانو درد روش های گوناگونی هست که یکی از آن روش ها استفاده از گیاهان و روغن ها ی گیاهی برای ماساژ ملایم زانو مانند آلوئه‌ورا، زنجبیل، کرچک و آویشن، عصاره درخت چای هست با این حال مراجعه به متخصص ارتوپدی و مشورت با او است.

به کدام جراح مراجعه کنم؟

تشخیص و درمان آب اوردن زانو باید مرحله به مرحله زیر نظر متخصص صورت پذیرد. انجام آزمایش مایع ، معاینات بالینی و گرفتن ام ار آی از ناحیه آسیب دیده و درمانهای تخصصی چون جراحی ، ارجاع به فیزیوتراپی و تجویز توصیه های مناسب از درمانهای اب اوردن زانو به شمار می روند که توسط تیم درمانی دکتر حسین اکبری اقدم فوق تخصص جراحی زانو و عضو هیئت علمی دانشگاه به بیمارانی که دچار این اختلال هستند ارائه می شود.