دکتر حسین اکبری اقدم

فلوشیپ فوق تخصص ارتوپد زانو

آرتروپلاستی یا تعویض مفصل زانو چیست؟

امروزه با تغییر سبک زندگی انسان، بیماری ها و مشکلات پزشکی نیز تغییر کرده است. مفصل زانو یکی از پیچیده ترین قسمت های بدن است و به سبب محل قرارگیری آن، در معرض آسیب و ضربه های شدیدی قرار دارد. دردها و ناراحتی های مربوط به مفصل زانو در سال های اخیر بسیار شایع شده است اما خوشبختانه با پیشرفت علم پزشکی در کنار دانش ساخت پروتز های کارآمد، عمل تعویض مفصل زانو (آرتروپلاستی زانو) بیشتر به عنوان جایگزینی کامل زانو شناخته می شود و یک روش بسیار قابل اعتماد با نتایج قابل پیش بینی است. عمل تعویض مفصل زانو به منظور کمک به کاهش درد و بهبود عملکرد زانو، در فردی که دچار مشکل و درد شدید زانوست انجام می ‌شود. این عمل شامل برداشتن استخوان و غضروف آسیب دیده از استخوان ران، استخوان ساق و گاه کشکک و سپس جایگزین کردن آن با مفصل مصنوعی که از جنس آلیاژ فلز، پلاستیک و پلیمر است می باشد.

هدف تعویض مفصل زانو چیست؟

هنگامیکه که زانو براثر ساییدگی و آرتروز، روماتیسم و یا تخریب سطح مفصلی دچار درد می شود تعویض مفصل زانو روشی است برای کاستن ازین درد. همچنین بدست آوردن دامنه حرکتی مناسب و اصلاح تغییرات ایجاد شده در زانو از دیگر اهداف تعویض مفصل در این عضو به شمار می رود.

مزایای عمل تعویض مفصل زانو

عمل آرتروپلاستی مزایای زیادی داشته و بیشتر افراد بعد از انجام جراحی از آن راضی هستند. مهم‌ترین مزایای این عمل عبارتند از:

هدف از جراحی تعویض مفصل زانو چیست؟

ساییدگی مفصل زانو، سبب نزدیک شدن فاصله ی استخوان ها با یکدیگر شده و تماس آنها با یکدیگر دامنه ی حرکتی زانو را به شدت کاهش می دهد. علاوه بر محدود شدن فرد در انجام فعالیت های روزمره مانند بالا رفتن از پله، بیمار متحمل درد شدید در ناحیه ی زانو خواهد بود. تعویض مفصل زانو، در این افراد، درد ناشی از ساییدگی، روماتیسم، تخریب مفصل و آرتروز زانو را از بین برده و پس از مدتی کوتاه، بیمار به فعالیت های روزمره خود بازمی گردد.

علت تعویض مفصل زانو چیست؟

آسیب‌های ناشی از آرتروز رایج‌ترین علت انجام جراحی تعویض مفصل زانو است. این شامل هر دو بیماری استئوآرتریت و آرتریت روماتوئید می‌شود.

پزشکان معمولاً هنگامی تعویض مفصل زانو را تجویز می‌کنند که دیگر روش‌های غیرتهاجمی نتیجه نداده باشند. اقدامات درمانی غیرتهاجمی شامل موارد زیر هستند:

  • کاهش وزن
  • درمان‌های دارویی
  • فیزیوتراپی
  • دستگاه‌های جانبی، مانند عصا یا بست زانو

عوامل کلیدی در تعیین نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو شامل موارد زیر هستند:

  • به چه میزان درد زانوی فرد در فعالیت‌های روزانه مانند پیاده روی و یا بالا رفتن از پله‌ها تأثیر می‌گذارد
  • اگر زانوی فرد دچار تغییر شکل شده است و یا به‌صورت منظم خم یا متورم می‌شود
  • سن فرد
  • وضعیت سلامت کلی

جراحی زانو در افراد بالای ۵۵ سال امری رایج است. افراد جوان‌تر که نیاز به تعویض مفصل زانو دارند ممکن است بیشتر از عمر زانوی مصنوعی زندگی کنند و در نتیجه نیاز به تجدید مفصل داشته باشند.

پزشکان هر نامزد جراحی تعویض زانو را به‌صورت فردی ارزیابی می‌کنند.

مزایای عمل تعویض مفصل زانو

عمل آرتروپلاستی مزایای زیادی داشته و بیشتر افراد بعد از انجام جراحی از آن راضی هستند. مهم‌ترین مزایای این عمل عبارتند از:

آرتروپلاستی به چند دسته تقسیم می شود؟

انواع آرتروپلاستی عبارتند از:

🔹️ تعویض کامل مفصل : در این نوع آرتروپلاستی هر دو#سطح مفصلی با مواد مصنوعی جایگزین میشوند.

🔹️ تعویض نیمی از مفصل : در این روش مواد مصنوعی فقط در یک طرف سطح مفصلی جایگزین میشود.

🔹️قرار دادن رباط در بین دو سطح مفصلی یا به عبارتی Fascial Arthroplasty .

🔹️برداشتن استخوان دو سطح مفصلی بدون اینکه چیزی به جای آن قرار داده شود که اصطلاحا به آن Excisional Arthroplasty گفته می شود.

گفتنی است: از میان انواع آتروپلاستی که در بالا بدانها اشاره شد نوع اول ،متداول ترین آرتروپلاستی است که امروزه انجام میشود و عمل جراحی تعویض مفصل نام گرفته است.

مراحل تعویض مفصل زانو

خوشبختانه درصد قابل توجهی از جراحی های انجام شده تعویض مفصل زانو با موفقیت همراه است و مفصل مصنوعی برای سالیان طولانی در بهبود وضعیت فرد موثر بوده و کمک بزرگی به بیماران برای بازگشت به زندگی عادی می کند. عمل تعویض مفصل زانو یا همان آرتروپلاستی کامل زانو Total Knee Arthroplasty (TKA) به این ترتیب انجام می شود:

  • بیهوشی: با تشخیص پزشک متخصص بیهوشی یکی از روش های بیهوشی عمومی و یا بی حسی موضعی انتخاب می شود.
 
  • ابتدا پزشک جراح ارتوپد، با ایجاد یک شکاف کوچک در ناحیه مفصل زانو به نواحی داخلی و استخوان های ناحیه مفصل، دسترسی پیدا می کند
 
  • در مرحله بعد نواحی آسیب دیده (غضروف و سطح مفصلی استخوان ران و ساق) توسط ابزار مخصوص جراحی حذف می شوند.
 
  • با توجه به میزان و نحوه ی آسیب در هر بیمار، پزشک پروتز و ایمپلنت های مخصوصی را جایگزین مفصل آسیب دیده می کند.
 
  • ایمپلنت از اجرای فلزی و پلاستیکی تشکیل شده است و در این مرحله توسط ماده ای به نام “سیمان استخوانی” به استخوان های ران و ساق پا متصل می شود. همچنین ممکن است پزشک با در نظر گرفتن شرایط بیمار روش تثبیت بیولوژیک را جهت اتصال استخوان با مفصل مصنوعی انتخاب کند.

چه مدت پس از عمل زانو می توان راه رفت؟

در پاسخ با این سوال باید گفت: پس از روز اولی که بیمار عمل پروتز زانو انجام داده لازم است برای مدتی بر روی پاهای خود ایستاده و کمی حرکت کند. لازم به یاداوری است در این نوع جراحی، بیمار به استراحت طولانی نیاز چندانی ندارد. برعکس، هر چه قدر بیمار تحرک داشته باشد سریعتر بهبود پیدا می کند.
البته منظور این نیست که از فردای عمل بیمار شروع به راه رفتن کند، چون این کار عملا امکان ندارد!
بیمار حداقل برای دو هفته به عصا نیاز دارد و ممکن است تا یک ماه راه رفتن برایش دشوار باشد. ولی اینکه می گوییم تحرک داشته باشد یعنی بیمار هر یک ساعت، چند دقیقه بر روی پاهایش راه برود تا زانو خشک نشود.
ولی خم شدن زانو باید با مشورت و تمرین های فوق تخصص جراحی زانو انجام پذیرد.