دکتر حسین اکبری اقدم

فلوشیپ فوق تخصص ارتوپد زانو

فاکتورهای خطر آرتروز زانو

مفصل زانو، یکی از مهم ترین مفاصل بدن انسان است که بیشترین احتمال آسیب دیدگی را هم دارد. زانوهای انسان از پرکارترین اعضای بدنش هستند و به همین دلیل است که تجربه زانودرد برای انسان می تواند واقعا آزاردهنده و ناخوشایند باشد. ما به دلایل مختلفی زانودرد را تجربه می کنیم که یکی از آن عوامل، آرتروز زانو است. این روزها با پیشرفت علم پزشکی، برای هر مساله ای درمان خاصی وجود دارد و می توان آرتروز زانو را نیز درمان کرد. 

آرتروز زانو چیست؟

آرتروز زانو که با نام استئوآرتریت یا سائیدگی زانو نیز شناخته می‌شود، ازشایع ‌ترین علل درد زانو در سنین بالا و حتی سنین میانسالی است که در آن غضروف مفصل زانو دچار آسیب شده و راه رفتن را برای افراد مشکل می‌کند. این بیماری در ابتدا درد و تورم را ایجاد می‌کند و در مراحل پیچیده‌تر می‌تواند باعث تغییر شکل در پاها و راه رفتن شود. از علائم و نشانه‌های این بیماری می‌توان خشکی مفصل وضعف عضلات اطراف ناحیه مفصل زانو را نام برد. همچنین برای درمان این بیماری می‌توان از درمان‌های خانگی مانند کنترل وزن و انجام تمرینات مناسب ورزشی، درمان‌های دارویی و جراحی استفاده کرد.

فرق آرتروز و آرتریت چیست؟

آرتریت به التهاب مفاصل گفته می‌شود. این بیماری با درد، تورم، سفتی و داغی در مفاصل آسیب دیده وجود دارد. آرتریت ممکن است با برخی مشکلات مانند آسیب دیدگی، عفونت، اختلالات متابولیکی، یک سیستم ایمنی فعال و حتی مشکلات ناشی از وزن اشتباه گرفته شود.

آرتروز یکی از انواع آرتریت است. آرتروز بیماری دیگری برای عارضه اوستئوآرتریت است که یک بیماری غیرالتهابی در مفاصل است و طی آن غضروف مفاصل تخریب می‌شود. این بیماری تحلیل‌برنده در‌نتیجه آسیب‌دیدگی، افزایش سن و کشیدگی یا پارگی طولانی‌مدت غضروف در مفاصل بروز می‌کند و سبب ایجاد درد و سفتی مفاصل می‌شود. 

علل ایجاد آرتروز زانو

آرتروز زانو رایج‌ترین نوع بیماری آرتروز است که حتی جوانان را نیز ممکن است درگیر کند. در نتیجه این موضوع پیر و جوان نمی شناسد؛ اما آمار ابتلای افراد مسن به این مشکل بیشتر از افراد کم سن و سال است. تحقیقهای پزشکی نشان داده است که احتمال بروز این بیماری در افراد بالای 45 سال افزایش می‌یابد و همچنین احتمال ابتلای آن در خانم‌ها بیشتر از آقایان است.

از علل بروز ایجاد بیماری آرتروز زانو در افراد مختلف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • افزایش سن که شایع‌ترین علت بروز آرتروز است.
  • افزایش وزن که باعث افزایش فشار روی مفاصل و به خصوص مفاصل زانو می‌شود.
  • وراثت
  • جنسیت
  • آسیب‌های ناشی از فشار مکرر روی زانو مانند داشتن برخی شغل‌های خاص که نیاز به انجام فعالیت‌های سنگین دارند و باعث فشار روی زانو می‌شوند.
  • ورزش بیش از حد و انجام ورزش‌هایی مانند فوتبال یا تنیس به ‌صورت منظم
  • سایر بیماری‌ها مانند روماتیسم مفصلی و برخی اختلالات متابولیکی 

علائم آرتروز زانو

علائم این بیماری عبارتند از:

  • دردهای شدیدی که هنگام فعالیت افزایش پیدا می‌کنند
  • ایجاد تورم و التهاب در مفصل
  • احساس گرمی در مفصل زانو
  • خشکی زانو بخصوص بعد از نشستن طولانی مدت یا هنگام صبح
  • کاهش توانایی در حرکت دادن زانو مانند کاهش توانایی در بالا رفتن از پله‌ها
  • شنیدن صداهایی مانند خرد شدن یا گیر کردن مفصل هنگام حرکت دادن زانو(صدا دادن یا تق تق زانو)
  • کاهش انعطاف‌پذیری مفصل
  • تغییر شکل و اندازه مفصل
  • تغییر حالت پاها مانند پرانتزی شدن یا داشتن زانوهای کج
  • احساس ضعف یا بی‌ثباتی در زانو

تشخیص آرتروز زانو

با بروز هر یک از علائم بالا، نیاز به معاینه فیزیکی توسط پزشک وجود دارد تا بتوان وجود بیماری آرتروز زانو را به‌ صورت قطعی تایید کرد. پزشک سابقه بیماری‌های فرد را بررسی کرده و در کنار آن با بررسی علائم، احتمال آرتروز زانو را تایید می‌کند. در این میان، ممکن است به انجام برخی آزمایشات مانند رادیولوژی یا ام‌آرآی وجود داشته باشد.

درمان‌های غیرجراحی آرتروز زانو

در مراحل اولیه بیماری آرتروز زانو، با استفاده از یک ‌سری روش‌های غیرجراحی نیز می‌توان به کم کردن درد بیماران کمک کرد. از درمان‌های دارویی آرتروز زانو می‌توان به استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی در کنار فیزیوتراپی و تزریق ها اشاره کرد.

تزریق ژل برای درمان آرتروز زانو

یکی از روش‌های درمان دارویی آرتروز زانو، تزریق ژل داخل مفصل زانو است. در این روش، یک ژل غلیظ حاوی اسیدهیالورونیک اسید در داخل مفصل زانو تزریق می‌شود. این اسید به ‌طور طبیعی در مایع مفصلی وجود دارد. مایع مفصلی نیز وظیفه لغزندگی سطوح مفصل روی یکدیگر و در نتیجه، کاهش فشار روی غضروف مفصل را به‌عهده دارد. در این‌صورت می‌توان گفت افرادی که به بیماری آرتروز زانو مبتلا هستند، در داخل مفصل زانویشان غلظت کمتری از اسیدهیالورونیک وجود دارد. به‌ همین دلیل، تزریق این اسید به داخل مایع مفصل زانو می‌تواند یکی از روش‌های درمانی مناسب برای درمان آرتروز زانو باشد.

در این روش، اسید هیالورونیک به داخل مفصل زانو تزریق می‌شود. این دارو نمی‌تواند درد ناشی از آرتروز زانو را به ‌سرعت کاهش دهد، اما به‌ مرور زمان باعث کاهش این درد شده و در این‌ صورت بیماران محدوده حرکتی راحت‌تری را تجربه می‌کنند.

علاوه ‌بر آن، تزریق ژل هیالورونیک اسید می‌تواند باعث شود تحریک مفصل زانو برای تولید مقدار بیشتری از این اسید شود. در نتیجه می‌توان گفت تزریق ژل در درمان آرتروز زانو می‌تواند یک اثر ضدالتهایی و کم ‌کننده درد در داخل مفصل داشته باشد؛ اما باعث رشد مجدد غضروف مفصل نخواهد شد؛ به‌ همین دلیل لازم است در کنار سایر درمان‌های موثر آرتروز زانو استفاده شود

تزریق prp (پی آر پی) برای درمان آرتروز زانو

PRP ( پی آر پی ) به معنای سرم غنی‌ شده از پلاکت است. پایه و اساس عملکرد این روش، استفاده از توان بیولوژیک بدن خود بیمار برای ترمیم در پاسخ به آسیب‌های موجود است. پلاکت‌ها مواد رشدی و ترمیم‌کننده زیادی دارند و در این ‌صورت، تزریق مقدار غنی ‌شده از پلاکت که با استفاده از پی‌آرپی به 5 برابر نرمال می‌رسد، می‌تواند باعث افزایش تعداد سلول‌ها و ترمیم بافت‌های صدمه دیده در غضروف و لیگامان‌ها شود. به ‌همین دلیل است که این روش در درمان آرتروز زانو کاربرد دارد و غالبا به‌ عنوان یک روش درمانی موثر شناخته می‌شود.

در روش تزریق پی آر پی در زانو، ابتدا مقداری خون از بیمار دریافت شده و سپس نمونه خون به مدت چند دقیقه در دستگاه سانتریفیوژ قرار می‌گیرد. پس از آن این دستگاه خون را تفکیک کرده و در واقع سلول‌های قرمز خون، گلبول‌های سفید خون، پلاسما و پلاکت‌ها را جدا می‌کند. در این‌ صورت این نمونه خون برای استخراج پی آر پی مورد استفاده قرار گرفته و با بی‌حس کردن زانو، پی آر پی به‎ دست آمده به زانو تزریق خواهد شد.

در واقع در این روش، سلول‌های فعالی که در روند ترمیم فعالیت دارند، از خون جدا شده و با غلظت بالا و کنترل‌شده‌ای، متناسب با شدت آرتروز زانو، در مفصل تزریق می‌شوند. در این‌ صورت، عوامل رشد موجود در پلاکت‌های خون باعث ایجاد بافت‌های جدید شده و التهاب موجود در بافت را نیز کاهش می‌دهند.

اثرات درمانی این روش، پس از گذشت 3 تا 4 روز آغاز می‌شود و حداکثر اثر آن در حدود 4 هفته پس از انجام تزریق است. در این ‌صورت، می‌توان گفت حداقل 3 تزریق پی آر پی هر کدام با فاصله 1 تا 4 هفته می‌تواند در درمان آرتروز زانو موثر باشد. برای این منظور غالبا توصیه می‌شود که تزریق دوم به فاصله یک هفته پس از تزریق اول و تزریق سوم نیز به فاصله 10 تا 30 روز پس از تزریق دوم انجام شود. همچنین می‌توان گفت اثرات این درمان تسکینی و موقتی نیست و غالبا برای اکثر بیماران در درمان آرتروز زانو موثر واقع می‌شود

درمان‌های جراحی آرتروز زانو

برای درمان آرتروز زانو غالبا از روش‌های غیرجراحی و روش‌های خانگی استفاده می‌شود. اما در برخی موارد درمان‌های غیرجراحی، خانگی و دارویی روی درمان و بهبود عارضه آرتروز زانو تاثیری ندارند که در این ‌صورت غالبا از روش جراحی برای درمان این عارضه استفاده می‌شود.

جراحی آرتروسکوپی

در آرتروسکوپی زانو، جراح ارتوپد روی مفصل زانو شکاف کوچکی ایجاد کرده و از طریق این شکاف، لوله آرتروسکوپ را به موضع درد وارد می‌کند. در این ‌صورت می‌تواند داخل مفصل زانو را کاملا ببینید و از این طریق محل دقیق جراحی را تعیین و پس از آن زانو را جراحی می‌کند. این روش جراحی یک روش کم‌تهاجمی برای تشخیص و درمان آرتروز زانو است که غالبا به‌ صورت سرپایی انجام می‌شود.

این روش زمانی کاربرد دارد که بیمار درد شدید و مداومی را در مفصل زانوی خود احساس می‌کند و این درد نسبت به درمان‌های غیرجراحی مقاوم است. همچنین غالبا در صورتی ‌که خارهای استخوانی به‌ دلیل صدمه شدید به غضروف در محل مفصل زانو تشکیل شده باشند یا قسمت‌هایی از غضروف در داخل مایع مفصل باقی مانده باشند، جراحی آرتروسکوپی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جراحی استئوتومی

در روش جراحی استئوتومی یا جراحی پای پرانتزی، قسمتی از استخوان زانو توسط یک وسیله مخصوص برش داده می‌شود. این روش غالبا زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که با خم شدن زانو، وزن بدن به ‌طور نامتعادل در سطح مفصل زانو توزیع می‌شود. با استفاده از این روش، جراح تغییراتی در استخوان درشت نی زانو ایجاد کرده و مفصل را جابه‌جا می‌کند و محور مکانیکی را از روی غضروف آسیب دیده برمی‌دارد که در این ‌صورت، تعادل در سطح مفصل توزیع شده و در نهایت، بخش بریده شده استخوان توسط پلیت و پیج به یکدیگر ثابت می‌شود.

جراحی تعویض مفصل زانو

آخرین گزینه درمانی برای بیماری آرتروز زانو، جراحی تعویض مفصل آن است. این روش که با نام آرتروپلاستی نیز شناخته می‌شود، از روش‌های پرتهاجمی درمان آترروز زانو است که درد زانو را بسیار کاهش داده و عملکرد غضروف آسیب‌ دیده مفصل زانو را نیز بازیابی می‌کند.

این روش دارای ریسک بالایی است و به‌ همین دلیل غالبا زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که زانو به‌قدری دردناک شود که بیمار نتواند مفصل خود را حرکت داده و در انجام فعالیت‌های روزانه‌اش، مشکل داشته باشد. همچنین زمانی که آرتروز باعث بدشکلی پاها مانند ضربدری یا پرانتزی‌شدن پاها شده و هیج‌یک از روش‌های جراحی و غیرجراحی در درمان آرتروز زانو موثر واقع نمی‌شوند، جراحی تعویض مفصل زانو انجام خواهد شد.در طی این روش، جراح قسمت‌های آسیب دیده غضروف را به‌طور کامل از مفصل زانو خارج کرده و آن را با یک مفصل مصنوعی جابجا می‌کند؛ که این مفصل مصنوعی غالبا از جنس پلاستیک، فلز و یا پلیمر است.

آرتروز زانو یکی از بیماری‌هایی است که امروزه بسیار رایج شده است. و روش‌های مختلفی برای درمان و بهبود آرتروز زانو وجود دارند که می‌توانند باعث کنترل علائم این بیماری شوند؛ اما توجه به این نکته ضروری است که آرتروز زانو نیاز به رسیدگی مداوم دارد و در صورت عدم‌ توجه این بیماری با گذشت زمان پیشرفت خواهد کرد و منجر به استفاده از روش‌های جراحی مانند جراحی تعویض مفصل زانو خواهد شد. به‌ همین دلیل بهتر است در همان ابتدا تشخیص داده شده و به‌ صورت مداوم کنترل و مدیریت شود. پس برای درمان مشکل زانودرد و آرتروز زانو بهتر است سریعا به بهترین متخصص ارتوپدی مراجعه کنید تا زانوهای سالمی داشته باشید.