دکتر حسین اکبری اقدم

فلوشیپ فوق تخصص ارتوپد زانو

زانوی ضربدری درمان می شود؟

احتمالاً تا به حال کودکان زیادی را دیده‌اید که پاهای آن‌ها حالتی ضربدری دارد و به شکل نامتعارفی راه می‌روند یا می‌ایستند. مشکلی که موجب نزدیک شدن زانوها به هم می‌شود و ظاهری ناموزون به پاها می‌بخشد. تشخیص زانوی ضربدری در سال‌های ابتدایی زندگی و همچنین انجام حرکات اصلاحی و ورزش‌های کاربردی می‌تواند تا حد زیادی این مشکل را برطرف کند.

زانوی ضربدری چیست؟

گفتیم که زانوی ضربدری یک ناهنجاری است که در آن استخوان ران­ها به هم نزدیک می­شوند و به همین علت زانو­ها حالتی غیرعادی به خود می­گیرند. این حالت غیرعادی سبب می­شود تا زانوها چسبیده به یکدیگر به نظر برسند. آناتومی پاهای کودکان بین سه تا هفت سالگی معمولاً به همین صورت است و اغلب آن­ها زانوهای ضربدری دارند. این مشکل در سن هفت تا هشت سالگی رفع می­شود، اما اگر چنین نشد، لازم است که حتماً کودک را نزد پزشک ارتوپد و فوق تخصص جراحی زانو دکتر حسین اکبری اقدم ببرید. البته بزرگسالان هم ممکن است به دلایل مختلف با این عارضه درگیر باشند.

نشانه­ های زانوی ضربدری

زانوی ضربدری شکل ناهنجاری را در پا ایجاد می­کند که خودش بزرگ­ترین نشانه ابتلای فرد به این عارضه می­باشد. علاوه­بر این چند مورد علائم همراه نیز وجود دارند که بروز آن­ها می­تواند زنگ خطری برای ایجاد مشکلات ناشی از این اختلال باشد. این علائم عبارت­اند از:

  • مشکل در راه رفتن و لنگیدن
  • دردناک بودن حرکت
  • سفت بودن مفاصل
  • وجود درد در پا، مچ پا، زانو و باسن
  • نداشتن تعادل لازم برای ایستادن
  • ناتوانی در انجام حرکات ورزشی مانند پریدن و چرخیدن
  • فرد هنگام راه رفتن خیلی زود خسته می­شود.
  • الگوی راه رفتن افراد مبتلا به زانوی ضربدری کمی متفاوت است و گاهی پاها در هنگام حرکت حالتی چرخشی می­گیرند

در صورت مشاهده علائم فوق، حتماً به پزشک متخصص ارتوپد مراجعه کنید. این نشانه­ های ناخوشایند به معنی شدت یافتن این اختلال است و باید خیلی زود برای آن فکری کرد. آقای دکترحسین اکبری اقدم با ارائه راهکارهایی مناسب، این ناهنجاری را کنترل می­کند یا به­طور کلی آن را از بین می­برد.

تشخیص زانوی ضربدری

معمولاً از شکل ظاهری زانوها می­توان به ضربدری بودن آن­ها پی برد. اما پزشکان از روش اندازه‌گیری فاصله قوزک­­ها نیز برای تشخیص دقیق­تر استفاده می­کنند. روش اندازه‌گیری به این صورت انجام می­شود:

فرد روی کمر دراز می­کشد و پاهای خود را کنار یکدیگر قرار می­دهد. پاها باید در حالتی باشند که ناحیه داخلی ران­ها به یکدیگر برخورد کنند و زانوها صاف باشند. حال پزشک با یک خط‌کش یا کولیس فاصله قوزک­های داخلی پا را اندازه می­گیرد. درجه بندی ضربدری بودن زانو باتوجه به عددی که کولیس یا خط­کش نشان می­دهد، تعیین می­شود. این درجه بندی به این صورت است:

  • فاصله قوزک­های داخلی پا کمتر از 1.5 سانتی­متر ( وضعیت زانوها در این حالت طبیعی است و هیچ­گونه ناهنجاری وجود ندارد.)
  • فاصله قوزک­های داخلی پا بین 1.5 تا 2.5 سانتی­متر ( زانوی ضربدری با درجه خفیف)
  • فاصله قوزک­های داخلی پا بین 2.5  تا 5 سانتی­متر ( زانوی ضربدری با درجه نسبتاً شدید)
  • فاصله قوزک­های داخلی پا بین 5 تا 7.5 سانتی­متر ( زانوی ضربدری با درجه شدید)
  • فاصله قوزک­های داخلی پا بیش از 7.5 سانتی­متر ( زانوی ضربدری با درجه بسیار شدید)

علاوه ­بر تست اندازه­گیری فوق، پزشک با بررسی کل شکل پا نیز تا حدی می­تواند به ضربدری بودن زانو پی ببرد. گاهی ممکن است پزشک درخواست آزمایش­های تصویربرداری داشته باشد.

علت بروز زانوی ضربدری

برخی از دلایل ایجاد زانوی ضربدری در بزرگسالان عبارت است از:

  • ابتلا به بیماری راشیتیسم ( نرم شدن استخوان­ها در اثر کمبود ویتامین D)
  • ضربه فیزیکی و آسیب­دیدگی پا یا زانو در اثر آن ضربه
  • ایجاد عفونت در استخوان­های پا
  • کمبود کلسیم
  • نشستن به شکل W
  • آرتروز زانو
  • چاقی و اضافه وزن ( به دلیل ایجاد فشار مضاعف بر زانوها)
  • کوتاه بودن عضله دو سر ران
  • دلایل موروثی
  • رشد نامناسب استخوان­های پا و زانو در سنین پایین
  • صاف بودن کف پا
  • پهن بودن لگن
  • انحراف لگن
  • ضعیف بودن عضلات پا
  • قرار گرفتن مداوم بدن در حالت نادرست
  • عدم درمان یا درمان نادرست آسیب­های استخوان مانند شکستگی

برخی از دلایل فوق مانند اضافه وزن و آرتروز، هم می­توانند به وجود آورنده زانوی ضربدری باشند و هم آن را تشدید کنند. با داشتن فعالیت بدنی مناسب و اقدامات درمانی تحت نظر یک پزشک متخصص ارتوپد حاذق، می­­توانید این اختلال را به میزان خوبی کنترل کنید.

عوارض زانوی ضربدری

در صورت عدم رسیدگی به زانوی ضربدری و نادیده گرفتن نشانه­های آن، فرد دچار مشکلات زیادی می­شود. این مشکلات را می­توانیم اینگونه بیان کنیم:

  • ایجاد درد شدید و پایدار در مفاصل
  • بد فرم شدن بدن
  • تغییر ساختار پا و استخوان­های آن
  • ایجاد درد و دیگر مشکلات مانند لنگش هنگام راه رفتن
  • آرتروز زودرس
  • کوتاهی قد
  • دررفتگی کشکک زانو
  • تحت فشار قرار گرفتن رباط­ها، تاندون­ها و رشته­های عصبی اطراف زانو
  • ایجاد دردهای شدید در ران، زانو و قوزک پا

به ­طور کلی هر یک از اختلالات بیومکانیک پا، می­توانند سبب بروز دیگر اختلالات نیز بشوند. بنابراین زانوهای ضربدری می­توانند مشکلاتی از جمله انحراف مچ و صافی کف پا را نیز به تدریج ایجاد کنند.

همان­طور که مشاهده کردید، زانوی ضربدری علاوه ­بر شکل ناهنجاری که در پا ایجاد می­کند، می‌تواند مشکلات جدی دیگری را نیز رقم بزند. به همین دلیل نباید برای درمان آن درنگ کنید و دریافت کمک­های پزشکی را به تاخیر بیندازید. بهتر است در اسرع وقت به ملاقات یک پزشک متخصص ارتوپد حاذق بروید و درمان خود را آغاز کنید.

چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟

در صورتی که کودک شما دارای یکی از شرایط زیر است، بهتر است هر چه زودتر از یک متخصص زانو یا جراح ارتوپد اطفال کمک بگیرید.

  • ضربدری بودن پاها قبل از 2 سالگی
  • تشدید علائم بعد از 7 سالگی
  • نامتقارن بودن پاها
  • متفاوت بودن طول پاها
  • احساس درد در زانو یا لگن
  • اختلال در راه رفتن

درمان زانوی ضربدری چگونه است؟

بسته به علت و شدت زانوی ضربدری، پزشک متخصص ارتوپد درمان­های متفاوتی را ارائه می­دهد که برخی از آن­ها به این شرح هستند:

کاهش وزن

یکی از دلایل ایجاد زانوی ضربدری، چاقی و اضافه وزن است. اضافه وزن فشار را بر روی زانوها دوچندان می­کند و می­تواند شکل طبیعی آن­ها را تغییر دهد. بنابراین با کنترل وزن، این فشار اضافی برداشته می­شود و زانو می­تواند به حالت اصلی خود بازگردد.

بیشتر بخوانید:  تاثیر چاقی بر آرتروز زانو

مصرف مکمل­های غذایی

اگر یک بیماری زمینه‌ای، مثل نرمیِ استخوان یا کمبود شدیدِ موادِ معدنیِ استخوانی، دلیل بروز ناهنجاری زانوی ضربدری شده،‌ پزشک داروها و مکمل‌های مخصوص را برای شما تجویز می‌کند. که ضمن درمان بیماری زمینه‌ای، از بدترشدنِ ناهنجاری زانوی ضربدری جلوگیری شود. همچنین قرار گرفتن در معرض آفتاب برای دریافت ویتامین D در بدن پیشنهاد می‌شود.

فیزیوتراپی

پزشک بسته به شدت اختلال، چند جلسه فیزیوتراپی را برای شما تجویز می­کند. کارشناس فیزیوتراپی، طبق دستور پزشک و تجربه خود، با استفاده از یکسری تمرین، ماساژ و دستگاه­های مخصوص، به شما برای بهبود شرایط موجود کمک می­کند.

اصلاح عادات رفتاری غلط

مثل نشستن قورباغه‌ای‌شکل، این نوع نشستن حتما باید در کودکان رفع شود؛ چراکه باعث انحراف زانوها به داخل می‌شود، به جای آن بهتر است که چهار زانو بنشیند.

جراحی

در اکثر مواقع درمان زانوی ضربدری نیاز به عمل جراحی ندارد. اما اگر این مشکل همراه با درد و اختلال در راه رفتن باشد، بهتر است فرد تحت جراحی قرار بگیرد. جراحی زانو معمولا به دو صورت اتصال صفحه رشد و روش استئوتومی دیتال فمورال انجام می‌شود. در جراحی اتصال صفحه رشد یا هدایت شده با استفاده از منگنه‌های کوچکی یک طرف صفحه رشد در نزدیکی زانو بسته می‌شود تا طرف دیگر نیز به آن برسد.

این روش درمان معمولاً در کودکانی که هنوز در سن رشد هستند، انجام می‌شود. جراحی استئوتمی نیز با بریدن و تغییر موقعیت استخوان ران انجام می‌شود. این روش بیشتر برای بزرگسالانی که هیچگونه رشدی ندارید، کاربرد دارد.