دکتر حسین اکبری اقدم

فلوشیپ فوق تخصص ارتوپد زانو

زانوی پرانتزی درمان قطعی دارد؟

زانوی پرانتزی که با نام ژنو واروم (Genu Varum) نیز شناخته می شود، شرایطی است که زانو فرم پرانتزی و کمانی پیدا می کند بدین معنا که زانوها از هم فاصله می گیرند و قوزک پا به هم نزدیک می شوند. زانوی پرانتزی می تواند نشانه ای از یک بیماری مانند بیماری بلانت و ریکتز در اطفال باشد. بعضی از موارد (نه همه‌ی موارد)  می تواند منجر به بروز آرتروز در زانوها شود. بستن با آتل، گچ گرفتن و یا جراحی به منظور اصلاح ناهنجاری های استخوانی، گزینه های درمانی هستند که از سوی بهترین متخصص ارتوپدی دکترحسین اکبری اقدم بر اساس سن و شدت پرانتزی بودن زانوها تجویز شوند. پرانتزی بودن زانو در بسیاری از نوزادان دیده می شود و نیازی به درمان نخواهد بود. معمولا همزمان با راه رفتن کودک، شاهد اصلاح فرم زانو خواهیم بود. در بیشتر موارد، این شرایط منجر به بروز مشکل خاصی نمی شود، با این حال، توصیه می شود در صورت پرانتزی بودن زانوی کودک، تا بعد از دو سالگی به پزشک مراجعه شود.

زانوی پرانتزی چیست؟

زانوی پرانتزی به شرایطی گفته می شود که زانوها به سمت بیرون خم می شوند. به دلیل وضعیت رحم مادر،  وجود این بیماری در آنها بسیار طبیعی است اما کودکی که تا سن سه سالگی این بیماری را دارد باید توسط متخصص ارتوپد معاینه شود. نوزادانی که در رحم مادر مچاله می شوند با زانوهای پرانتزی به دنیا می آیند. و با توجه به الگوی رشد رایج  وقتی شروع به ایستادن و راه رفتن می کنند زانوی آنها بیشتر پرانتزی می شود. به این دلیل، تا سن دو سالگی پرانتزی بودن زانوها غیر طبیعی نیست. در بیشتر موارد، با تحمل کردن وزن هنگام راه رفتن و یا ایستادن پاهای کودک شروع به راست شدن می کنند (معمولا بین 12 تا 18 ماهگی). در سن دو تا سه سالگی زاویه ی زانوها برعکس می شود و بیشتر به کجی زانو شبیه می شود و زانوها به سمت داخل کج می شوند.

علت پرانتزی‌شدن پاها چیست؟

عوامل و دلایل مختلفی در بروز این مشکل دخیل است. در اینجا به تعدادی از مهم‌ترین دلایل انحنای پا اشاره می‌کنیم.

بیماری‌های استخوانی

برخی بیماری‌های استخوانی موجب ناهنجاری پای‌ پرانتزی می‌شوند و با درمان آن‌ها شکل زانوها و پاها اصلاح خواهد شد. بیماری‌هایی از جمله:

  • بلانت
  • روماتیسم
  • نرمی استخوان
  • پوکی استخوان
  • آرتریت روماتویید
  • عدم هماهنگی در صفحه رشد
  • صافی کف‌پا بیش از ۹۰درجه
  • ضربه واردشده به صفحه رشد
  • هر صدمه درمان‌نشده، مثل پارگیِ کپسول زانو، پارگیِ رباط یا بدجوش‌خوردنِ شکستگیِ استخوانِ ران

ژنتیک

گاهی دلیل بروز ناهنجاری پای‌ پرانتزی زمینه ارثی دارد و ربطی به عوامل خارجی ندارد، اما نگران نباشید؛ هر علتی که داشته‌ باشد، علم پزشکی و ورزشی به این راحتی‌ها تسلیم نمی‌شود. این عارضه می‌تواند با حرکات اصلاحی پای پرانتزی و یا دیگر روش‌های درمانی رفع شود؛ در نهایت اگر شدت داشته باشد، راه‌های زیادی برای درمان آن پیدا خواهد شد.

عادات رفتاری غلط

بعضی از رفتارها و عادات ما می‌تواند روی شکل بدن و حتی فرم پاهای‌مان چنین تاثیری بگذارد؛ مثل این مواردی که به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

ضعف عضله

  • ضعف عضلات دو سر رانی
  • کوتاهی عضله نیم‌غشایی و نیم‌وتری
  • کوتاهی یا ضعف عضله همسترینگ
تمرینات ورزشی جهت تقویت عضلات
تقویت عضلات چهارسر ران
تقویت عضلات پشت ران (همسترینگ)
تقویت عضلات چهارسر ران
تقویت عضلات پشت ران (همسترینگ)

علائم زانو پرانتزی چیست؟

  • کمانی شدن ساق پا
  • کاهش دامنه حرکت لگن
  • درد در ناحیه زانو و لگن
  • مشکل در راه رفتن و دویدن
  • بی‌ثباتی در زانو

نحوه تشخیص ناهنجاری پای پرانتزی

تشخیص توسط خودم

یکی از راه‌های تشخیصِ این عارضه این است که در حالت ایستاده، بدونِ منقبض‌کردنِ عضلات، قوزک پاهای‌تان را به‌هم بچسبانید.
سپس فاصله بین زانوهای خود را اندازه‌گیری کنید. اگر فاصله دو زانوی شما از هم زیاد باشد و یا آن‌ها را مثل حالت کمان مشاهده کنید، ممکن است به این ناهنجاری دچار باشید.

  • شدت پای پرانتزی چندین درجه دارد: خفیف، کم، متوسط و شدید. فاصله بین دو کندیل (لقمه‌های برجسته و مجزای انتهای استخوان ران) خارجی ران
    • درجه اول : کمتر از ۲٫۵ سانتی‌متر
    • درجه دوم : بین ۲٫۵ تا ۵ سانتی‌متر
    • درجه سوم : بین ۵ تا ۷٫۵ سانتی‌متر
    • درجه چهارم و شدید : بیش از ۷٫۵ سانتی‌متر

تشخیص توسط پزشک

شما می‌توانید با نگاه‌کردن به پاهای خود یا کودک‌تان بدون جوراب یا شلوار، بینید که آیا دچار این ناهنجاری هستید یا نه، ولی تشخیص نهایی را پزشک می‌دهد و حتی گاهی لازم است عکس رادیوگرافی هم گرفته شود. مراجعه به پزشک در موارد زیر ضروری است:

  • دچار زانو درد شده‌اید؛
  • نمی‌توانید به‌راحتی راه بروید؛
  • ناهنجاری یک پا بیشتر است؛
  • شدت عارضه خیلی شدید باشد؛
  • وضعیت پاها در حال بدترشدن است؛
  • پس از سه سالگی کودک هنوز زانوها اصلاح نشده باشد.

اختلال زانوی پرانتزی به چند دسته تقسیم می شود؟

اختلال زانوی پرانتزی به سه دسته زیر تقسیم می شود

  • دسته اول فیزیولوژیک یا طبیعی در نظر گرفته می شود.
    کودکان در دو سال اول زندگی زانوی پرانتزی دارند که در اغلب موارد روند نرمالی دارد و بعد از دو سالگی از بین می رود.

  • دسته دوم نوع بیمار گونه یا پاتولوژیک است.اگر زانوی پرانتزی در کودکان به جای رو به بهبود به تدریج بیشتر شود یا پرانتزی یک زانو از زانوی دیگر بیشتر باشد باید به موارد بیمارگونه زانوی پرانتزی توجه کرد که در سنین کودکی بیماریهایی نظیر کمبود ویتامین D و بیماری بلانت (که اغلب در کودکان چاق رخ می دهد) را باید در نظر داشت بنابراین پیشگیری از کمبود ویتامین D باید در کودکان جدی گرفته شود.

  • دسته سوم زانوی پرانتزی ، نوع سرشتی است که به شکل ژنتیکی در برخی اقوام دیده می شود. اغلب موارد زانوی پرانتزی در دوران نوجوانی و جوانی در این دسته قرار می گیرند که البته بیماری به حساب نمی آید و سرشتی است.

 

نوع دیگری از زانوی پرانتزی در سنین بالاتر اتفاق می افتد و در اثر ساییدگی غضروف یک سمت و ایجاد آرتروز در قسمت داخلی زانو یا آسیب های رباط های سمت خارج زانو ، پای پرانتزی ایجاد یا پرانتزی قبلی بدتر می شود.

درمان زانوی پرانتزی با جراحی

در کودک در حال رشد بهتر است برای رشد تدریجی پا و درمان آن، عمل جراحی انجام شود. بین جوانان و نوجوانان بالغ، برش و جدا کردن قسمتی از استخوان درمانی برای صاف کردن پاها لازم است. برای تشخیص مکان و اندازه گیری میزان نامتقارنی پاها از اشعه ی ایکس استفاده می شود. وقتی بد شکلی وجود دارد، برش و جدا کردن قسمتی از استخوان با یک صفحه و میله ای که درون پا قرار داده می شود تثبیت می گردد. وقتی کجی پا شدید باشد با یک تثبیت کننده ی خارجی و یا توسط جدا کردن قسمتی از استخوان که توسط تثبیت کننده ی خارجی صورت می گیرد برطرف می شود. با استفاده از عوامل خارجی میله هایی که دراستخوان قرار می گیرند به ساختار خارجی متصل می شوند. در بعضی موارد، پرانتزی بودن پا باعث می شود که یک پا کوتاه تر از پای دیگر باشد، برای حل این مشکل می توان از جراحی برای بهبود و صاف کردن پا بهبود استفاده کرد.

درمان زانوی پرانتزی بدون جراحی

درمان پای پرانتزی به علت آن بستگی دارد، ابتدا دلیل آن تشخیص داده می‌شود و سپس درمان مناسب اتخاذ می‌شود.

  • کفش طبی یا کفی طبی
  • کاهش وزن و لاغری
  • درمان بیماری زمینه‌ای (درمان نرمی استخوان)
  • رژیم غذایی غنی از ویتامین‌های ضروری برای استخوان
  • تصحیح عادات رفتاری غلط و همین‌طور پرهیز از چهارزانو نشستن
  • ورزش و حرکات اصلاحی و تقویت عضلات ضعیف (ورزش‌های مناسب برای زانوی پرانتزی معمولا توسط متخصص فیزیوتراپی، دکتر ارتوپدی و مربیان ورزشی توصیه و انجام می‌شوند)

 در صورتی که در  زمینه زانو و  پای پارانتزی سوالی دارید می توانید با دکتر حسین اکبری اقدم متخصص ارتوپدی و فوق تخصص جراحی زانو  مطرح کنید.